گذرگاه

شرق: شاید هر دانشجوی دانشگاه افسری که پا در راه نظامی‌شدن می‌گذارد، آرزویش این باشد که روزی به بالاترین درجه نیروهای مسلح برسد: «سرلشکر». نیروهای مسلح ایران که از دو نیروی ارتش و سپاه تشکیل شده‌اند، این روزها 12 «سرلشکر» دارند. 12 سرلشکری که «جنگ‌دیده» هستند و تجربه دوران دفاع مقدس را در کارنامه خود دارند. روز سه‌شنبه یکی از 12 نفر (‌سرلشکر محمدحسین باقری) با حکم فرمانده کل قوا، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح شد.

جنگ ایران و عراق، در حالی شروع شد که کمتر از دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذشت. آن زمان تصفیه ارتش از کادرهای هوادار رژیم سلطنتی در جریان بود؛ تصفیه‌ای که شامل بخش عمده افسران ارشد شد. با شروع جنگ، ارتش با توجه به تصفیه‌های صورت‌گرفته آن‌چنان که باید و شاید از توان و قدرت لازم برای دفاع برخوردار نبود؛ البته در روزهای آغازین جنگ (شهریورماه 1359)، ارتش با همان توان خود، مقابل دشمن ایستاد. یکی از نمونه‌های ایستادگی ارتش، مقاومت 35‌روزه «خرمشهر» مقابل نیروهای عراقی بود که در آن، دانشجویان دانشگاه افسری و تکاوران نیروی دریایی، البته به همراه نیروهای مردمی و سپاه، یکپارچه برابر تجاوز عراق ایستادند. آن‌روزها سپاه پاسداران که زمان زیادی از تولدش نگذشته بود، هر‌چه از جنگ می‌گذشت، نقش بیشتری در جنگ پیدا می‌کرد. سپاه جوان که نیروها و فرماندهانش هم جوان بودند، در دوران جنگ درجه خاصی نداشتند. «قاسم سلیمانی» یکی از این 12 سرلشکر فعلی، درباره سال‌های جنگ گفته بود: «کلمه رایج در آن سال‌ها، سردار و سرهنگ نبود؛ بلکه برادر کلمه رایج بود».

این 12 سرلشکر ایران، پس از پایان جنگ تحمیلی درجه سرلشکری را از سوی مقام معظم رهبری دریافت کردند؛ البته بودند کسانی که در دوران جنگ درجه سرلشکری را دریافت کردند؛ مانند مرحوم «قاسمعلی ظهیرنژاد» که در سال 1366 به درجه سرلشکری ارتقا یافت. از جمع 12 سرلشکر فعلی نیروهای مسلح ایران، سه نفر ارتشی، هشت نفر سپاهی و «سیدحسن فیروزآبادی» بسیجی محسوب می‌شوند.

تا بهمن ماه سال گذشته، تعداد سرلشکرهای ایرانی 13 نفر بودند که با درگذشت سرلشکر «محمد سلیمی» تعداد آنها به 12 نفر رسید. مرحوم سلیمی از خرداد‌ماه 1379 تا زمان استعفایش و قبول آن از سوی مقام معظم رهبری در شهریور 1384 فرمانده کل ارتش بود و پس از آن به مشاورت ویژه فرمانده کل نیروهای مسلح در امور ارتش، منصوب شد.
12 سرلشکر این روزهای ایران در ادامه آمده است:

از نیروی زمینی سپاه تا دریابانی

امیر دریابان «علی شمخانی»؛ 61‌ ساله و متولد اهواز. وزیر دفاع دولت اصلاحات که درحال‌حاضر دبیر شورای‌عالی امنیت ملی دولت «حسن روحانی» است. به غیر از اینها او پیش از این فرمانده نیروی زمینی سپاه،‌ قائم‌مقام وزیر سپاه،‌ فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه و رئیس کمیته دفاعی- امنیتی شورای‌‌عالی امنیت ملی را برعهده داشته است. او در سال 1369 با حکم مقام معظم رهبری، به فرماندهی مشترک نیروی دریایی سپاه و ارتش منصوب شد. او که تا فروردین 1378، درجه «دریادار» داشت، با دریافت درجه سرلشکری از سوی مقام معظم رهبری به مرتبه دریابانی ارتقا یافت.

شمخانی اظهارات پربازتاب کم نداشته است. یکی از نمونه‌های آن، به حضورش در یک برنامه تلویزیونی در صدا‌و‌سیما در سال 1389 باز‌می‌گردد. او در این برنامه درباره «بنی‌صدر» گفته بود: «بنی‌صدر خائن نبود. این تفاوت نگاه او در اداره جنگ بود و اندیشه عمل وی غلط بود؛ اما خیانت نبود». شمخانی در این برنامه در پاسخ به سؤال مجری مبنی بر اینکه «آیا شما لفظ فتنه را برای اتفاقاتی که در سال 88 افتاد، قبول دارید؟» گفته بود: «این تغییری در اصل قضایا ایجاد نمی‌کند. من به عنوان یک عنصری که نگاه امنیتی دارم و نه سیاسی، معتقدم که ما در پیش‌بینی، پیشگیری، کنترل حادثه و روش مقابله با آن در سال 88 دچار اشتباه شدیم».

رئیس گروه مشاوران نظامی رهبری

سرلشکر علی شهبازی؛ او در سال 1369 زمانی که رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران بود، درجه سرلشکری را از سوی مقام معظم رهبری دریافت کرد. او مهرماه 1377 با حکم مقام معظم رهبری به فرماندهی کل ارتش منصوب شد و در سال 1379 با کناره‌گیری از این سمت، به‌ ریاست‌ گروه‌ مشاوران‌ نظامی‌ فرمانده کل قوا منصوب شد.

ژنرال کهنه کار ارتش

سید عطاءالله صالحی؛ سرلشکر 67‌ساله که هم‌اکنون فرماندهی کل ارتش را عهده‌دار است. او پس از دوره متوسطه و اخذ دیپلم، در سال 1346 وارد ارتش شد و در سال 1349 با رسته توپخانه از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد. صالحی در سال‌های دفاع مقدس نیز در کنار شهید صیاد شیرازی حضور داشت و یگان‌های رزمی کوچک ارتش را در مناطق عملیاتی فرماندهی می‌کرد. همچنین در سوابق فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی مرکز آموزش درجه‌داری ارتش و فرماندهی دانشگاه افسری ارتش در دو دوره به چشم می‌خورد. فرماندهی لشکر 77 خراسان، فرماندهی لشکر 58 ذوالفقار، فرماندهی قرارگاه شمال شرق کشور و معاونت آموزش ستاد فرماندهی کل قوا از دیگر سوابق صالحی است. آخرین مسئولیت سرلشکر صالحی قبل از تصدی فرماندهی ارتش، تصدی معاونت‌های نیروی انسانی و بازرسی در ستاد کل نیروهای‌ مسلح بود. شهریور 1384 پس از استعفای سرلشکر محمد سلیمی از فرماندهی کل ارتش، مقام معظم رهبری سرلشکر صالحی را به فرماندهی کل ارتش منصوب کردند. تشکیل نیروی مستقل پدافندی با مسئولیت ارتش و نیز ساخت تجهیزات مدرن دفاعی مانند جنگنده صاعقه، ناوشکن جماران، انواع زیردریایی و تانک، ازجمله فعالیت‌های سرلشکر صالحی است. تدوین طرح‌های راهبردی مانند حضور شناورهای ایرانی در خلیج عدن و دریای مدیترانه نیز ازجمله مصادیق نگاه راهبردی این فرمانده ارشد نیروهای مسلح است.

مردی که به سپاه بازگشت

سرلشکر «محسن رضایی»؛ متولد 1333 در شهر مسجد سلیمان. او از ابتدای جنگ با حکم امام خمینی(ره) به فرماندهی کل سپاه پاسداران رسید و پس از وفات امام نیز با حکم مقام معظم رهبری همچنان بر مسند فرماندهی کل سپاه باقی ماند. او نهایتا در سال 1376 از فرماندهی کل سپاه استعفا داد و با حکم مقام معظم رهبری به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت. او بهمن‌ماه 1369 از سوی مقام معظم رهبری به درجه سرلشکری رسید. او سه بار در سال‌های 1384، 1388 و 1392 نامزد ریاست‌جمهوری شده است. رضایی در سال 1384 چند روز پیش از برگزاری انتخابات انصراف داد؛ اما دو دوره بعد تا انتهای ماجرا باقی ماند؛ اما رأی نیاورد. او در جریان راهپیمایی روز قدس سال گذشته با لباس سپاه در راهپیمایی حاضر شد و چندی بعد نیز در برخی دیدارها با لباس و درجه سرلشکری در انظار عمومی ظاهر می‌شد.

مرد شماره 2 سپاه

سرلشکر «یحیی رحیم‌صفوی»؛ متولد 1331 در شهرستان لنجان استان اصفهان. او در سال 1350 در دانشگاه تبریز در رشته‏ زمین‏‌شناسى قبول شد و مدرک کارشناسی خود را در سال 1354 اخذ کرد و بعد از جنگ تحمیلی و در سال 1374، فوق‌لیسانس جغرافیای سیاسی را از دانشگاه امام‌حسین(ع) و دکترای همین رشته را در سال 1380 از دانشگاه تربیت مدرس گرفت. او از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در طول دوران جنگ بود. او در سال 1376 پس از استعفای «محسن رضایی» با حکم مقام معظم رهبری به فرماندهی کل سپاه منصوب شد و در همان حکم نیز ایشان، به «رحیم‌صفوی» درجه سرلشکری اعطا کردند. او در سال 1386، پس از جابه‌جایی از فرماندهی کل سپاه، به سمت دستیار و مشاور عالی فرماندهی کل قوا در امور مرتبط با نیروهای مسلح منصوب شد.

فرمانده کنونی

سرلشکر «محمدعلی جعفری»؛ متولد 1336 در شهر «یزد». او شهریورماه 1386 با حکم مقام معظم رهبری به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد و در همان حکم، ایشان به «محمدعلی جعفری» درجه سرلشکری را اعطا کردند. او پس از شروع جنگ به جبهه رفت و در سال 1360 به عضویت سپاه پاسداران درآمد. جعفری که از فرماندهان سپاه در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود، مدت زیادی فرمانده قرارگاه نجف بود که چند لشکر عمل‌کننده را تحت مدیریت خود داشت. معاونت عملیات ستاد مشترک سپاه و جانشین نیروی زمینی، ازجمله مسئولیت‌های جعفری بوده است؛ آخرین مسئولیتی که از سال 1384 تا 1386 از سوی فرماندهی کل قوا به وی محول شده بود، مسئولیت راه‌اندازی مرکز راهبردی سپاه بود. او پیش از آن هم فرمانده نیروی زمینی سپاه بوده است.

ژنرال بین‌المللی

سرلشکر «قاسم سلیمانی»؛ متولد سال‌های میانی دهه 30 در استان کرمان. او در مدت هشت سال جنگ تحمیلی، فرمانده لشکر 41 ثارالله استان کرمان بود. او پس از پایان جنگ در استان کرمان مشغول مبارزه با اشرار مسلحی شد که از مرزهای شرقی وارد کشور می‌شدند. او در سال‌های میانی دهه 70 خورشیدی از سوی مقام معظم رهبری به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران منصوب شد. چندین سال است که سردار سلیمانی به سبب حضور در سوریه و عراق، به چهره شماره یک خاورمیانه تبدیل شده است. مقام معظم رهبری در دیدار خانواده‌هاى شهداى استان کرمان درباره سردار سلیمانی از تعبیر «شهید زنده» استفاده کردند.

سایه برادر شهید

سرلشکر محمدحسین باقری؛ 58 ساله و رئیس جدید ستاد کل نیروهای مسلح. او روز سه‌شنبه با حکم مقام معظم رهبری جایگزین سرلشکر «حسن فیروزآبادی» شد. نام واقعی او «محمدحسین افشردی» است که در سال‌های جنگ بنا به نوع فعالیت خود و بیشتر فعالیت برادرش شهید «حسن باقری» نام مستعار برگزیدند. او با شروع حوادث کردستان در تابستان 1359 به عضویت سپاه درآمد و یک ماه پس از آغاز جنگ، راهی جبهه و در آنجا ماندگار شد. باقری پیش از ریاست بر ستاد کل، معاونت این ستاد را برعهده داشت.

سرلشکر بسیجی

سرلشکر «سیدحسن فیروزآبادی»؛ 65‌ساله و متولد مشهد. او مهر‌ماه سال 1368 در حکمی از سوی مقام معظم رهبری به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. فروردین‌ماه 1374 مقام معظم رهبری در آستانه‌ روز ارتش‌، در مراسمی‌ با حضور فرماندهان‌ عالی‌رتبه‌ نیروهای‌ مسلح‌، به «سید‌حسن‌ فیروزآبادی»، رئیس‌ ستاد کل‌ نیروهای‌ مسلح‌ درجه‌ سرلشکری‌ با 9 سال‌ ارشدیت‌ اعطا کردند. او که تا سه‌شنبه، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بود جای خود را به «محمدحسین باقری» داد و به حکم مقام معظم رهبری به سمت «مشاور عالی نظامی فرماندهی کل قوا» منصوب شد.

مرد اطلاعات و عملیات

سرلشکر غلامعلی رشید علینور معروف به «غلامعلی رشید»؛ متولد 1332 در شهر دزفول. او از فرماندهان ارشد سپاه در دوران جنگ تحمیلی بود. «رشید» فروردین 1378 درحالی‌که معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح بود، درجه سرلشکری را از سوی مقام معظم رهبری دریافت کرد. او چهار ماه بعد، با حکم مقام معظم رهبری به سمت جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد.

مصطفی ایزدی

سرلشکر مصطفی ایزدی؛ اکنون معاون امور راهبردی و اشراف ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. او پیش از آن با حکم مقام معظم رهبری در سال 1368 به سمت فرماندهی نیروی زمینی سپاه‌ منصوب شد.

ژنرال توپخانه

سرلشکر «حسین حسنی ‌سعدی» ، فارغ‌التحصیل رسته توپخانه دانشکده افسری، قبلا فرمانده نیروی زمینی ارتش بوده و از سال 1378 با حکم مقام معظم رهبری به عنوان معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. فرماندهی لشکر 21 حمزه سیدالشهدا (ع)، فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال 1365 تا1370 و معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح ازجمله مسئولیت‌های گذشته تیمسار حسین سعدی است. او همچنین نشان درجه یک فتح دریافت کرده است.